Vanaf de tweede helft van de zeventiende eeuw tot aan het begin van de vorige eeuw was de sluis in de Schipsloot in het Oosteinde van Vriezenveen samen met de Kozakkenbrug een markant punt in Vriezenveen.
De sluis omdat er op het hoogtepunt vanuit de Engbertsdijksvenen bijna 1000 turfscheepjes per jaar passeerden en Kozakkenbrug vanwege de Kozakken die er in 1813 Vriezenveen binnen kwamen, de zaak niet kort en klein sloegen, maar samen met de Oosteinders een borrel dronken omdat ze door hen in het Russisch begroet werden. Vriezenveners dreven toen immers al ruim 100 jaar handel met St. Peterburg. Die borrel was de basis van de Kozakkenruter die nu weer gemaakt wordt door Kalkwijck Distillers in Vroomshoop.
De Schipsloot werd door de opkomst van het vrachtverkeer in de eerste helft van de 20-ste eeuw overbodig en tijdens de grote ruilverkaveling in de jaren 50 van de vorige eeuw zijn bijna alle sporen uitgewist. Bijna, want in het verlengde van de Walstraat loopt nog een smalle sloot naar Almelo. Dit is het restant van de Schipsloot.
In 2019 heeft de dorpsraad van Vriezenveen samen met het Historisch Museum Vriezenveen het plan opgevat dit vergeten stuk geschiedenis weer te doen herleven door de sluis te herbouwen op ware grootte en precies op de plek waar die ooit gestaan heeft, namelijk in het plantsoen op het Oosteinde voor het Kooykershuus, het buurthuis Oosteinde. Op oude kaarten van Vriezenveen is te zien waar exact de brug en de sluis stonden. Op oude foto’s in het Historisch Museum is te zien hoe de brug en de sluis er uit zagen. Bernard Jaspers Fayer heeft de brug geschilderd, en op oude schetsen uit het gemeentehuis, bedoeld voor een renovatie van de brug, konden de maten herleid worden. De sluis was simpel een bedienbaar schot in de Schipsloot.
Helaas, toen de dorpsraad de tekeningen voor de sluis klaar had en de vergunningen waren verleend, kwam de corona epidemie ( 2020-2022 ) en daarna de gekte in de bouwmarkt, waardoor bijna niemand tijd had en de kosten stegen.
Uiteindelijk is het de dorpsraad nu toch gelukt de sluis te laten plaatsen en zelfs door een ondernemer uit de regio.
De firma Dekker, aan het begin van de Slieperdijk, is geïnteresseerd in het sluisproject. Ze kennen de geschiedenis van Schipsloot nog en hebben ervaring in de renovatie van historische panden. Eind maart zal de sluis op het Oosteinde geplaatst worden. De officiële opening zal plaatsvinden in “De week van ons water”, dwz in de periode tussen 27 april en 12 mei.
Het is de bedoeling dat de sluis op termijn onderdeel gaat uitmaken van een fietstocht langs een aantal markante punten in Twenterand, zoals bijvoorbeeld van het Historisch Museum Vriezenveen naar de sluis op het Oosteinde, dan naar de turfschuit in De Pollen, vervolgens naar het Veenmuseum en de Katerjansbrug. Dan naar Kalckwijck distillers (van de Kozakkenruter), via sluis V in Vroomshoop en de recreatiewoningen Westerhoeven naar Jansen & Tilanus (nu Löwik), vervolgens via de Peddemorsboerderij terug naar het Historisch Museum.
En als de sluis op het Oosteinde er eenmaal staat, komt er wellicht ook weer ambitie de historische “Schipsloot tot Stouwe run” opnieuw leven in te blazen.
In het Historisch Museum in het centrum van Vriezenveen en in het Veenmuseum aan de Paterswal is over de geschiedenis van de turfwinning, over de zompen en de historische waterwegen rond Vriezenveen en Almelo, en over het leven van de schippers heel veel informatie te vinden.
